Fundacja UMBRA ORIENTIS IKŚiO PAN wspiera polsko-egipską misję archeologiczną Mastaba Faraona w Sakkarze.
Zarys historii
Tajemniczy i fascynujący starożytny Egipt – kolebka cywilizacji – pilnie strzeże swych sekretów, mimo iż od ponad 200 lat jest badany przez naukowców z całego świata. Wiele zagadek kryje w sobie w szczególności, okres Starego Państwa, znany jako „epoka piramid” (ok. 2700-2200 p.n.e.). Władcy tego okresu, faraonowie, wznosili na zachodnim brzegu Nilu, w krainie umarłych swe monumentalne grobowce – piramidy.
Cele misji
Dlaczego faraon Szepseskaf porzucił Gizę i na miejsce swego wiecznego spoczynku wybrał leżącą na południe od niej Sakkarę, i co ważniejsze, nie wybudował piramidy jak robili to jego przodkowie, lecz gigantyczną mastabę – grobowiec w kształcie ogromnej, prostokątnej ławy?
Jak naprawdę wyglądał grobowiec władcy, którego imię – Szepseskaf znaczy „Wspaniała Jest Jego Dusza Ka”? Czy na podobieństwo piramid w Gizie również wokół tego monumentu powstało ogromne cmentarzysko, na którym pochowano krewnych i najbliższych współpracowników Szepseskafa? Gdzie znajduje się osada kapłanów, którzy pełnili pieczę nad pośmiertnym kultem króla? Te i wiele innych pytań stawia przed sobą zespół naukowców misji Mastaba Faraona – Sakkara z Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych Polskiej Akademii Nauk oraz Serwisu Starożytności Egiptu.
Projekt Mastaba Faraona – Sakkara ma na celu znalezienie odpowiedzi na liczne pytania dotyczące faraona Szepseskafa – ostatniego władcy IV dynastii – słynnych budowniczych piramid, czasów jego panowania, jego rodziny, konstrukcji jego grobowca oraz powiązania z późniejszą V dynastią. Naukowcy zbadają także, czy wokół grobowca istniało cmentarzysko krewnych i współpracowników faraona oraz jak wyglądał kult zmarłego, który trwał co najmniej przez 500 lat po jego śmierci.
Zespół naukowców
Kierownik projektu, dr hab. prof. IKŚiO PAN Teodozja Rzeuska, oraz opiekun naukowy, prof. dr hab. Karol Myśliwiec, należący do najwybitniejszych archeologów Egiptu w Polsce, prowadzą badania z wykorzystaniem nowoczesnych, transdyscyplinarnych metod. Prof. Myśliwiec, znany z odkrycia grobowca wezyra Merefnebefa w Sakkarze, odznaczony Polskim Noblem i Orderem Uśmiechu, dzięki swojemu autorytetowi i doświadczeniu, zapewnia najwyższe standardy badawcze i doskonałą współpracę z Egipską Służbą Starożytności.
Osiągnięcia i plany
Na przełomie stycznia i lutego 2024 roku odbyła się, przy wsparciu Fundacji UMBRA ORIENTIS IKŚiO PAN, pierwsza kampania polsko-egipskiej misji Mastaba Faraona w Sakkarze. Badania koncentrują się na grobowcu w kształcie prostokątnej budowli zwanej mastabą oraz jego otoczeniu.
W pierwszym sezonie wykonano następujące prace:
- pomiary mastaby faraona Szepseskafa oraz opracowanie jej modelu w technologii 3D,
- ogólne badania architektonicznej struktury grobowca,
- wstępne badania powierzchniowe najbliższego otoczenia,
- określenie priorytetów badawczych na najbliższe lata.
Plan na najbliższą kampanię (zima-wiosna 2025):
Eksploracja wnętrza grobowca
- poszukiwanie pozostałości z czasów starożytnych,
- opracowanie szczegółowej dokumentacji wnętrza grobowca,
- zbadanie okoliczności powstania w budowli inskrypcji syna faraona Ramzesa II, Chaemuase, który odwiedzał i „remontował” grobowce swoich przodków,
- rekonstrukcja zniszczonego jeszcze w starożytności, bazaltowego sarkofagu faraona.
Eksploracja kaplicy królewskiej
- badanie kolejnych faz przebudowy i rozbudowy kaplicy, która była miejscem odprawiania pośmiertnego kultu faraona.
Badania dachu mastaby
- analiza konstrukcji architektonicznej dachu,
- wykonanie sondaży na dachu mastaby.
Znaczenie projektu Mastaba Faraona – Sakkara
Polsko-egipska misja archeologiczna Mastaba Faraona w Sakkarze dąży do odkrycia i zrozumienia tajemnic jednego z najbardziej zagadkowych faraonów starożytnego Egiptu. Planowane badania interdyscyplinarne mogą także dostarczyć nowych, cennych informacji, które wzbogacą naszą wiedzę na temat początków egipskiej państwowości.
Fundacja UMBRA ORIENTIS z dumą wspiera te badania, przyczyniając się do odkrywania i zrozumienia historii starożytnego Egiptu. Zapraszamy do śledzenia postępów naszych prac oraz do udziału w wydarzeniach i publikacjach związanych z Projektem Mastaba Faraona – Sakkara.
Wywiad z dr hab. Teodozją Rzeuską w Polskim Radiu – Polscy archeolodzy będą prowadzić niezwykłe wykopaliska w grobowcu królewskim w Egipcie:
